Vì sao viêm não mô cầu thường bùng phát vào mùa hè?

Khu vực phía Nam đã ghi nhận 12 ca mắc bệnh não mô cầu trong 4 tháng đầu năm nay.

Theo báo cáo từ Viện Pasteur TP.HCM, khu vực phía Nam đã ghi nhận 12 ca mắc bệnh não mô cầu trong 4 tháng đầu năm nay, trải rộng tại 8 trên 20 tỉnh thành. So với cùng kỳ năm trước, số ca mắc đã tăng thêm 9, cho thấy sự gia tăng đáng lo ngại của căn bệnh này.

Những ca bệnh xuất hiện rải rác trong cộng đồng, nhưng lại chủ yếu tập trung tại các khu vực có nguy cơ cao như khu vực đông dân cư, môi trường sống chật hẹp, điều kiện vệ sinh yếu kém và nơi có sự tập trung đông người với luồng di chuyển liên tục giữa người mới và người cũ.

Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không nhanh chóng triển khai quyết liệt các biện pháp kiểm soát dịch bệnh ngay từ sớm và tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của Bộ Y tế, thời gian tới có khả năng sẽ xuất hiện thêm nhiều ca bệnh mới. Đây là lời nhắc nhở mạnh mẽ đối với cơ quan chức năng và cả cộng đồng trong việc chủ động đẩy lùi nguy cơ dịch bùng phát rộng hơn.

Viêm não mô cầu là gì?

Viêm màng não do não mô cầu là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính khởi phát nhanh chóng, biểu hiện qua các triệu chứng như sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn kèm nôn mửa, cứng cổ và thường xuất hiện các ban xuất huyết hình sao hoặc mụn nước trên da. Người bệnh có thể rơi vào trạng thái lơ mơ hoặc hôn mê.

Trong một số trường hợp, bệnh tiến triển nhanh với biểu hiện mệt mỏi kiệt sức đột ngột, kèm theo mảng xuất huyết và sốc nặng. Hiện nay, nếu được chẩn đoán sớm và can thiệp điều trị tích cực, tỷ lệ không qua khỏi có thể giảm xuống còn từ 5% đến 15%.

Bệnh lý do não mô cầu có các biểu hiện lâm sàng đa dạng, bao gồm viêm màng não tủy cấp mủ, nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu (meningococcemia), viêm khớp và viêm màng trong tim do não mô cầu.

Bên cạnh đó, không ít trường hợp nhiễm não mô cầu chỉ biểu hiện bằng sốt và/hoặc viêm mũi họng nhẹ. Tại các khu vực có bệnh lưu hành, tỷ lệ người mang mầm bệnh ở hầu họng nhưng không xuất hiện triệu chứng lâm sàng dao động từ 5% đến 10%.

Ổ chứa tự nhiên của vi khuẩn não mô cầu chính là con người.

Đáng chú ý, những trường hợp nhiễm khuẩn không biểu hiện triệu chứng thường phổ biến trong các vụ dịch, đồng thời đóng vai trò là nguồn lây lan đáng kể trong cộng đồng.

Ổ chứa tự nhiên của vi khuẩn não mô cầu chính là con người. Do đó, nguồn lây nhiễm chủ yếu xuất phát từ các bệnh nhân và những người mang vi khuẩn một cách không có triệu chứng. Trong bối cảnh dịch bệnh, tỷ lệ người bị nhiễm vi khuẩn mà không biểu hiện các triệu chứng lâm sàng điển hình có thể vượt quá 25%, trong khi số lượng người khỏe mạnh mang vi khuẩn não mô cầu có thể chiếm trên 50%. Đây là những nguồn lây nhiễm đóng vai trò quan trọng trong sự lan truyền bệnh trong cộng đồng.

Thời gian ủ bệnh của bệnh kéo dài từ 2 đến 10 ngày, nhưng phổ biến nhất là từ 3 đến 4 ngày. Trong hầu hết trường hợp, vi khuẩn chỉ gây viêm ở niêm mạc hầu họng. Tuy nhiên, tình trạng nghiêm trọng hơn, khi vi khuẩn xâm nhập vào máu và màng não tủy gây ra bệnh lý điển hình, lại hiếm khi xảy ra.

Thời gian lây truyền phụ thuộc vào sự hiện diện của vi khuẩn não mô cầu ở vùng mũi họng của người bị nhiễm. Sau khi bắt đầu điều trị kháng sinh, vi khuẩn thường biến mất khỏi mũi họng trong vòng 24 giờ. Khi ra ngoài cơ thể, vi khuẩn không tồn tại lâu trong dịch tiết của mũi họng.

Mặc dù thuốc Penicillin có khả năng hạn chế sự phát triển của vi khuẩn não mô cầu, nhưng lại không thể loại bỏ hoàn toàn chúng ở vùng mũi họng.

Triệu chứng của bệnh viêm não mô cầu là gì?

Những triệu chứng ban đầu của bệnh viêm não mô cầu thường dễ nhầm lẫn với các bệnh nhiễm khuẩn thông thường hoặc cảm cúm, làm cho việc chẩn đoán sớm trở thành một thách thức. Trong khoảng 4-12 giờ đầu, các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:

- Triệu chứng bắt đầu với sốt cao đột ngột, nhiệt độ có thể lên tới 41 độ C và không thuyên giảm dù đã sử dụng thuốc hạ sốt thông thường.

- Kèm theo đó là cơn nhức đầu dữ dội, đau mỏi cơ khiến cơ thể uể oải.

- Người bệnh có thể cảm thấy đau họng hoặc xuất hiện ho nhẹ, đồng thời buồn nôn, nôn mửa, hoặc thậm chí tiêu chảy.

- Bệnh nhân thường trở nên nhạy cảm với ánh sáng, kèm theo hiện tượng lạnh ở tay chân, da trở nên nhợt nhạt hoặc xanh xao.

- Khi cúi đầu, cổ có thể bị cứng gây khó chịu.

- Triệu chứng đặc trưng trên da ban đầu là các sẩn hồng ban, tuy nhiên chúng sẽ nhanh chóng biến đổi thành các chấm xuất huyết hoặc vết bầm sau 1-2 ngày kể từ khi bắt đầu sốt. Những dấu hiệu này thường lan nhanh, có thể hình thành dưới dạng bản đồ hoặc bọng nước, tập trung chủ yếu ở hai chi dưới.

Vì sao bệnh hay gia tăng vào mùa hè?

Bệnh viêm não mô cầu có thể xuất hiện quanh năm, nhưng thường bùng phát mạnh vào mùa hè, khi khí hậu trở nên nóng bức và ẩm ướt.

Một số yếu tố góp phần làm gia tăng số ca mắc bệnh trong giai đoạn này bao gồm:

Sự gia tăng tiếp xúc gần

Các hoạt động như tham gia trại hè, lễ hội hay du lịch thường khiến nhiều người tụ họp ở cùng một địa điểm và tham gia các sinh hoạt tập thể. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lây lan qua đường hô hấp thông qua các giọt bắn từ mũi hoặc họng của người mang mầm bệnh khi họ ho, hắt hơi hoặc trò chuyện.

Cơ thể mất nước và sức đề kháng suy giảm

Nắng nóng gay gắt, việc thiếu chú trọng vệ sinh cá nhân hoặc chế độ dinh dưỡng không đầy đủ dễ làm hệ miễn dịch trở nên yếu đi, đặc biệt ở trẻ nhỏ và những người có bệnh lý nền. Cơ thể khi mất nước cũng trở nên nhạy cảm hơn với các tác nhân gây hại.

Biến đổi trong hệ miễn dịch niêm mạc vùng mũi và họng

Thời tiết mùa hè với nhiệt độ cao, bụi bẩn và tình trạng ô nhiễm không khí (đặc biệt ở các khu vực đô thị) khiến đường hô hấp trở nên khô hơn và dễ tổn thương. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn Neisseria meningitidis phát triển, lây nhiễm và gây bệnh.