Ngã gục trên đường chạy marathon vì điều gì?

Những sự cố nghiêm trọng đã dấy lên lo ngại về làn sóng chạy marathon đang lan rộng tại Việt Nam. Ảnh: Unsplash.

Anh L.Đ.T. (44 tuổi, TP Hạ Long) và Đ.V.H. (35 tuổi, TP Thái Nguyên) được đưa vào Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh) trong tình trạng nguy kịch khi đang tham gia một giải marathon. Cả hai đều đột ngột kiệt sức, khó thở, co rút tay chân và nôn ói. Xét nghiệm cho thấy máu cô đặc, men gan tăng vọt, thận suy cấp. May mắn, nhờ được cấp cứu kịp thời, họ hồi phục sau 48 giờ điều trị tích cực.

Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn như vậy. Đầu tháng 4 tại giải Marathon Huế 2025, bà N.T.P. (53 tuổi) bất ngờ đổ gục giữa đường chạy. Dù được cấp cứu nhanh chóng, bà không qua khỏi sau một ngày điều trị.

Một người đàn ông khác (32 tuổi) cũng rơi vào hôn mê sâu sau khi hoàn tất cự ly 42 km tại TP.HCM. Anh phải lọc máu, thở máy do suy gan, suy thận cấp.

Những sự cố nghiêm trọng từ đầu năm đến nay đã dấy lên lo ngại về làn sóng chạy marathon đang lan rộng tại Việt Nam. Liệu phong trào này đang thực sự vì sức khỏe hay dần bị biến tướng thành một cuộc đua thành tích bất chấp thể trạng, tuổi tác và giới hạn cá nhân?

Khi đường chạy hóa đường sinh tử

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy cao áp Việt - Nga (Bộ Quốc phòng), cho hay marathon không đơn thuần là một cuộc chạy dài. Đó là thử thách cực độ đối với mọi hệ cơ quan trong cơ thể.

Việc hoàn thành cự ly 21 km, 42 km hay 70 km đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và nền tảng thể chất vững chắc. Tuy nhiên, thực tế, không ít người tham gia, đặc biệt là những người mới bắt đầu, người có bệnh nền hoặc chạy theo phong trào, vì thành tích ảo mà bỏ qua các yếu tố an toàn, dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Theo bác sĩ Hoàng, ngừng tim đột ngột vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong các cuộc thi sức bền. Ở những người có bệnh lý tim mạch tiềm ẩn không được phát hiện, sự gắng sức này có thể kích hoạt các rối loạn nhịp tim nguy hiểm, dẫn đến việc tim ngừng đập.

Ngoài ra, người chạy cũng có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim. Sự căng thẳng cực độ, kết hợp với tình trạng mất nước, cô đặc máu và tăng huyết áp tạm thời trong lúc chạy có thể làm bong các mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành, hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu nuôi tim.

Ngay cả ở người không có bệnh tim rõ ràng, sự mất cân bằng điện giải (do đổ mồ hôi quá nhiều và bù nước/điện giải không đúng cách) cùng tình trạng căng thẳng thần kinh giao cảm quá mức, cũng có thể gây ra các rối loạn nhịp tim, từ những cơn nhịp nhanh trên thất, rung nhĩ đến các rối loạn nhịp thất nguy hiểm hơn.

Bác sĩ kiểm tra tình trạng nam bệnh nhân hôn mê sau chạy bộ. Ảnh: BVCC.

Vì vậy, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh việc khám sàng lọc tim mạch trước khi tham gia marathon là rất quan trọng, đặc biệt với người trên 35-40 tuổi, có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, hút thuốc lá.

"Mặc dù các biến cố tim mạch thường được nhắc đến nhiều hơn, song đột quỵ não vẫn là một nguy cơ y tế nghiêm trọng, có khả năng xảy ra trong hoặc ngay sau khi các vận động viên gắng sức hoàn thành cự ly marathon. Đây là tình trạng cấp cứu y tế, đe dọa tính mạng và có thể để lại di chứng nặng nề nếu không được xử trí kịp thời", bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng cho hay.

Ông phân tích có hai cơ chế chính dẫn đến đột quỵ khi chạy marathon.

Đột quỵ nhồi máu não: Xảy ra khi cục máu đông hình thành và di chuyển lên não, làm tắc nghẽn mạch máu. Sự gắng sức cực độ, tình trạng mất nước làm tăng độ nhớt của máu, và các rối loạn nhịp tim tiềm ẩn có thể là yếu tố thúc đẩy quá trình này.Đột quỵ xuất huyết não: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ. Việc huyết áp tăng vọt khi vận động cường độ cao có thể làm vỡ các điểm yếu tiềm ẩn trên thành mạch, chẳng hạn như túi phình động mạch não (aneurysm) hoặc dị dạng động tĩnh mạch (AVM).

Bên cạnh đó, nhóm rủi ro phổ biến nhất, tuy ít gây tử vong nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Đó là các tổn thương hệ cơ xương khớp (gãy xương do mỏi, viêm gân, hội chứng dải chậu chày...) và các rối loạn do môi trường, chuyển hóa (say nắng/sốc nhiệt, hạ natri máu, tiêu cơ vân, tổn thương thận cấp...).

Đừng để giấc mơ chinh phục marathon thành cơn ác mộng

Theo bác sĩ Hoàng, ngày nay, không khó để bắt gặp những người làm văn phòng, kinh doanh, nội trợ... tự hào chia sẻ thành tích hoàn thành marathon, thậm chí ultra marathon (cự ly xa hơn 42 km).

Ông phân tích những lý do thúc đẩy xu hướng này từ:

Sức hút của thử thách và thành tựu cá nhân: Vượt qua giới hạn bản thân, chinh phục một mục tiêu lớn lao như marathon mang lại cảm giác tự hào, thỏa mãn và nâng cao sự tự tin. Ảnh hưởng từ mạng xã hội và cộng đồng: Việc chia sẻ hình ảnh tập luyện, thi đấu, huy chương tạo ra hiệu ứng lan tỏa, truyền cảm hứng và đôi khi cả áp lực "phải làm được". Các hội nhóm chạy bộ phát triển mạnh mẽ, tạo môi trường giao lưu, học hỏi và cùng nhau đặt mục tiêu. Marketing từ các nhà tổ chức giải: Các giải chạy được quảng bá rầm rộ với hình ảnh chuyên nghiệp, hấp dẫn, nhấn mạnh vào trải nghiệm và thành tích. Nâng cao nhận thức về sức khỏe: Chạy bộ được xem là môn thể thao dễ tiếp cận, hiệu quả để cải thiện sức khỏe tim mạch, kiểm soát cân nặng.

Ngày nay, không khó để bắt gặp những người làm văn phòng, kinh doanh, nội trợ... tự hào chia sẻ thành tích hoàn thành marathon, thậm chí ultra marathon (cự ly xa hơn 42 km). Ảnh: Freepik.

"Nhiều người nhìn thấy người khác làm được và nghĩ rằng mình cũng có thể dễ dàng hoàn thành mà không đánh giá đúng thực trạng thể lực và thời gian cần thiết để chuẩn bị. Họ bắt chước giáo án của vận động viên chuyên nghiệp hoặc những người có kinh nghiệm lâu năm mà không điều chỉnh cho phù hợp với bản thân", bác sĩ Hoàng nói.

Bên cạnh đó, việc hiểu về sinh lý vận động, nguyên tắc tập luyện, dinh dưỡng thể thao, cách phòng tránh và xử lý chấn thương thường không được chú trọng đúng mức.

Nhiều người chạy theo "kinh nghiệm truyền miệng" hoặc thông tin không đầy đủ trên mạng. Hơn nữa, một số người cũng bị áp lực thành tích và ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông mà bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo của cơ thể.

"Cơ thể cần thời gian đủ để thích nghi với những đòi hỏi khắc nghiệt của cự ly marathon và ultra marathon. Việc ép buộc cơ thể vượt ngưỡng quá xa mà không có sự chuẩn bị bài bản là một canh bạc đầy rủi ro với sức khỏe", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, PGS.TS Ngô Mạnh Hùng, Phó giám đốc Trung tâm Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, cũng khuyến cáo người dân, đặc biệt là những người yêu thích chạy bộ, nên duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát huyết áp và tránh các yếu tố nguy cơ để giảm thiểu sự cố đáng tiếc xảy ra trên đường chạy.