Những thói quen âm thầm dẫn tới ung thư vòm họng

Ung thư vòm họng thường được phát hiện ở giai đoạn muộn. Ảnh: Adobe Stock.

Ung thư vòm họng khởi phát từ vùng vòm họng - khu vực nằm phía sau khoang mũi và trên họng. Bệnh thường tiến triển âm thầm, khó phát hiện sớm và chỉ bộc lộ rõ khi đã ở giai đoạn muộn.

Theo thống kê của Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế (Globocan) năm 2022, Việt Nam ghi nhận 5.613 ca mắc ung thư vòm họng mới, xếp thứ 9 về số ca mắc mới ung thư. Giống như nhiều loại ung thư khác, nguy cơ mắc ung thư vòm họng chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những yếu tố nguy cơ thường gặp.

Hút thuốc lá

Thuốc lá được xem là một trong những yếu tố quan trọng làm gia tăng nguy cơ ung thư vòm họng. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó hàng chục chất gây ung thư đã được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại, như nitrosamine (NNK, NNN), benzene, formaldehyde...

Theo Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Vương quốc Anh, khi đi qua vùng mũi - họng, những chất này bám vào niêm mạc, gây tổn thương tế bào và dần dẫn tới biến đổi DNA. Người hút thuốc càng nhiều và trong thời gian càng lâu thì rủi ro mắc bệnh càng cao.

Tại Anh, ước tính khoảng một phần tư số ca ung thư vòm có liên quan trực tiếp đến thuốc lá. Ngoài ra, việc uống rượu quá mức cũng góp phần làm tăng nguy cơ, đặc biệt ở các nước phương Tây.

Chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống cũng được xem là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư vòm họng. Ở nhiều vùng châu Á và Bắc Phi, trẻ em thường được làm quen sớm với các món cá muối, thịt muối trong bữa ăn hàng ngày. Quá trình ướp muối và bảo quản lâu ngày khiến thực phẩm này chứa nhiều nitrosamine. Một số thực phẩm ướp/muối lâu ngày (đặc biệt cá muối kiểu Trung Hoa) có thể giàu nitrosamine, IARC xếp nhóm này là tác nhân gây ung thư vòm.

Herpes

Một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của ung thư vòm họng là sự hiện diện của virus Epstein-Barr (EBV). Loại virus này còn được biết đến với tên gọi herpesvirus 4. EBV lây lan chủ yếu qua nước bọt, chẳng hạn khi hôn, dùng chung thức ăn, đồ uống, cốc, muỗng, hoặc thậm chí bàn chải đánh răng.

Đây là loại virus phổ biến đến mức gần như ai cũng từng nhiễm ít nhất một lần trong đời mà không hề hay biết vì đa số không xuất hiện triệu chứng đáng kể. Tuy vậy, trong một số ít trường hợp, EBV có khả năng gây biến đổi gene, làm tế bào phát triển bất thường và trở thành ung thư. Tại Anh, thống kê cho thấy có tới 80% bệnh nhân ung thư vòm họng mang dấu vết của loại virus này.

Môi trường làm việc

Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, ở một số trường hợp, môi trường làm việc cũng có liên quan. Người thường xuyên hít bụi gỗ hoặc tiếp xúc với hóa chất công nghiệp như formaldehyde có nguy cơ cao hơn, dù tỷ lệ này không nhiều.

Yếu tố di truyền

Ngoài các yếu tố kể trên, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò không nhỏ. Người có người thân từng mắc ung thư vòm sẽ có khả năng mắc bệnh cao hơn, vừa do gene bẩm sinh, vừa do lối sống và môi trường chung. Một số đặc điểm mô miễn dịch di truyền còn được ghi nhận là làm tăng độ nhạy cảm của cơ thể với virus EBV.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Ung thư Vương quốc Anh năm 2015, đã lần đầu tiên đánh giá nguy cơ ung thư ở người thân của bệnh nhân ung thư vòm họng tại Thụy Điển.

Kết quả cho thấy họ hàng bậc một của bệnh nhân có nguy cơ mắc ung thư vòm họng cao gấp hơn 4 lần so với dân số chung. Không chỉ vậy, nhóm này còn dễ mắc các ung thư khác như tuyến giáp, tuyến tiền liệt và thanh quản.